Lublin - RVIII
Michał Szczepański
Lublin R – VIII
Powstanie.
2 sierpnia 1923 roku szef Departamentu IV Żeglugi Powietrznej MSWojsk. Gen. Levegue opracował „Projekt reorganizacji i program rozbudowy minimalnej lotnictwa”. Plan ten przewidywał, że do końca 1926 roku Polska będzie dysponować sześcioma pułkami lotniczymi, w skład których miały wchodzić m.in. eskadry linowe (rozpoznawczo – bombowe). Gen. Levegue zaszczepił na gruncie polskim francuską myśl lotnicza, jednym z jej elementów była koncepcja lotnictwa liniowego, łącząca w sobie cechy lotnictwa rozpoznawczego i bombowego. Pod koniec 1926 roku w Departamencie Aeronautyki MSWojsk. określono założenia techniczne dla samolotu liniowego. Odnosząc się do tych wymagań inż. Jerzy Rudlicki wraz z inż. Antonim Uszackim i Jerzym Dąbrowskim[1]. Zaprojektowali w Zakładach Mechanicznych Plage i Laśkiewicz prototyp dwupłatowego samolotu Lublin R-VIII.
W grudniu 1927 roku podpisano umowę na budowę trzech prototypów, z czego dwa przeznaczono do oblotu, a jeden do prób statycznych. Pierwszy prototyp oznaczony jako R-VIII/1 został oblatany w marcu 1928 roku, wyposażono go w silnik Farman o układzie W o mocy 550 KM. Prototyp przeszedł pozytywne testy w Instytucie Badań Technicznych Lotnictwa. IBTL zwrócił uwagę na zastosowana jednostkę uznając jej osiągi za niewystarczające i zalecił zastosowanie mocniejszego silnika. Drugi prototyp R-VIII/2 oblatano w lipcu 1928 roku, ale już z mocniejszym silnikiem Lorraine-Dietrich 18 kd o mocy 650 KM. R-VIII/2 został przyjęty jako pierwowzór dla maszyn budowanych seryjnie R-VIIIa. Produkcja samolotów R-VIII została zakończona w 1932 roku, z powodu podjęcia produkcji samolotu R-XIII, który wybrało wojsko na wyposażenie eskadr lotnictwa towarzyszącego. Łącznie wraz z prototypami wybudowano 9 maszyn.
Użycie w lotnictwie lądowym i Marynarki Wojennej.
13 marca 1929 roku wojsko zamówiło 4 egzemplarze seryjne R-VIIIa. Jeden z nich posiadał jednostkę napędową taką samą jak prototyp R-VIII/2, natomiast pozostałe 3 wyposażono w silnik o układzie V Hispano-Suiza 12 lb o mocy 650 KM. Zamówione samoloty ukończono wiosną i latem 1930 roku. Dla samolotu R-VIII zarezerwowano numer ewidencyjny 43. Podczas rocznego próbnego użytkowania przez wojsko czterech samolotów R-VIII, stracono dwa z nich. Samoloty R-VIII posiadały pewne wady, przez które lotnictwo wojskowe zrezygnowało z jego dalszych zakupów m.in. samolot przy pełnym załadunku środków bojowych miał ograniczony zasięg i spadek osiągów. W 1930 roku R-VIII wzięły udział w „Locie Małej Ententy i Polski” zajmując w nim 7 i 9 miejsce. Pod koniec lat dwudziestych Morski Dywizjon Lotniczy w Pucku stanął przed perspektywą zlikwidowania eskadr bojowych[2]. Chcąc zmienić zaistniałą sytuacje Kierownictwo Marynarki Wojennej współpracując z Kierownictwem Zaopatrzenia Aeronautyki podjęło próbę zakupu pełnowartościowego sprzętu dla lotnictwa morskiego. Starania o pozyskanie sprzętu prowadzono trójtorowo tzn. planowano zakupić samoloty w wytwórniach zagranicznych, bądż nabyć licencję, lub także samodzielnie skonstruować samoloty w wytwórniach krajowych. Rodzime wytwórnie nadesłały kilka projektów wodnosamolotów łącznikowo-obserwacyjnych (PZL-8, PZL-9, PWS-60, PZL-15) i bombowo-torpedowych (PWS-61, PWS-62 i PZL-18)[3]. Już wiosną 1930 roku Zakłady Mechaniczne Plage i Laśkiewicz przedstawiły projekt przebudowy R-VIIIa na wersję pływakową. Szczegółowe opis nowego samolotu wytwórnia nadesłała w piśmie z 28 kwietnia 1930 roku, No. 3279 (z N.T/W).
W 1931 roku cztery R-VIII zostały odsprzedane Marynarce Wojennej mające stanowić wyposażenie MDLot. w Pucku. Zimą 1931/32 w zakładach Plage i Laśkiewicz rozpoczęto przebudowę na wersję morską (maszyny oznaczono numerami od 801 do 804). Próby z pierwszym R-VIII w wersji pływakowej przeprowadzono na jeziorze w okolicach Lubartowa, po ich zakończeniu samolot został przewieziony do Pucka, gdzie przeprowadzono próby na morzu trwające od sierpnia do października 1932 roku. Podczas prowadzonych prób na Zatoce Puckiej wyszły na jaw wady konstrukcyjne, ale nie były zbyt poważne, więc na wiosnę 1933 roku można było podjąć dalsze prace adaptacyjne do wersji pływakowej. Prace nad pierwszym egzemplarzem zakończyły się 30 czerwca 1933 roku, a ich zwieńczeniem było wykonanie prób ze zrzutem bomb głębinowych[4]. Samoloty posiadające silniki Lorraine-Dietrich oznaczono jako R-VIII bis (były to prototypy drugi o nr 801 i pierwszy o nr 804, na którym chciano wymienić silnik firmy Farman, do realizacji tego zamiaru nie doszło samolot rozebrano na części zamienne ze względu na koszty takiej przebudowy, w zamian za niego zakupiono dodatkowego Lublina R-XIIIG), maszyny z silnikami Hispano-Suiza otrzymały oznaczenie R-VIII ter (802, 803). Właśnie samoloty o numerach 802; 803 pozostawały na stanie MDLot. w Pucku najdłużej bo, aż do września 1939 roku. Maszyny te przedstawiały nikłą wartość bojową, ze względu na małą prędkość i mały udżwig bomb nie zostały wykorzystane operacyjnie. Wszystkie R-VIII wchodziły w skład I Eskadry Dalekiego Rozpoznania MDLot. w Pucku.
Epizod wrześniowy.
1 września 1939 roku po porannym nalocie na bazę w Pucku podczas, którego zginął dowódca kmdr. ppor. pil Edward Szystowski, z-ca dowódcy kmdr. ppor. pil K. Szalewicz zadecydował o ewakuacji samolotów dywizjonu z Zatoki Puckiej w rejon Półwyspu Helskiego. Samoloty R-VIII (802; 803) przepłynęły z pracującymi silnikami w pobliże nasady półwyspu przed Chałupami, natomiast R-VIII (801) nie posiadający silnika odholowano motorówką w pobliże Kużnicy. 8 września samoloty (802; 803) zostały zniszczone podczas nalotu Luftwaffe.
Malowanie.
Prototypy samolotów R-VIII malowano w całości na kolor kremowy, blachy duralowe stanowiące osłonę silnika pozostawiono w barwie naturalnej. Wszystkie napisy namalowane czerwoną farba, a emblemat przedstawiający „słonia w kole” także był barwy czerwonej. Maszyny biorące udział w Locie Małej Ententy i Polski” otrzymały standardowe barwy wojskowe (khaki), natomiast Lubliny z MDLot. w Pucku pomalowane były całkowicie na kolor szary morski.
Konstrukcja.
Jednosilnikowy dwupłat o konstrukcji drewnianej. Wodnosamolot pływakowy, lub samolot o podwoziu lądowym przeznaczony do rozpoznania i bombardowania. Liczba osób załogi: 2. Płaty dwudżwigarowe z noskiem pokrytym sklejką, reszta pokrycia płótnem. Płaty wsparte pomiędzy sobą rozpórkami i usztywnione cięgnami. Kadłub kratownicowy pokryty sklejką. Kabiny odkryte. Usterzenie pokryte płótnem. Statecznik poziom podparty zastrzałami. Ster kierunku przedłużony pod kadłub. Pływaki duralowe, wielogrodziowe typu Short, powiązane z kadłubem wieloma zastrzałami z rur stalowych o przekroju kroplowym. Silnik rzędowy chłodzony wodą z cylindrami o układzie „W” Lorraine-Dietrich 18 kd o mocy 650 KM z reduktorem. Śmigło metalowe Levatser o skoku stałym. Piasta zasłonięta stożkowym kołpakiem (R-VIII bis). Duże chłodnice wody znajdowały się po bokach osłony silnika. Silnik rzędowy z cylindrami o układzie „V”, Hispano Suiza 12 lb o mocy 650 KM z reduktorem. Śmigło metalowe Chauviere, o skoku stałym. Piasta odsłonięta bez kołpaka (R-VIII ter).
Uzbrojenie.
Jeden stały k.m Vickers kal. 7,7 mm strzelający orzez śmigło, dwa sprężone ruchome k.m Lewis kal. 7,7 mm, obserwatora na obrotnicy Scarff. Ładunek bomb 300 kg, zawieszony na wyrzutnikach pod kadłubem.
Dane techniczne.
Rozpiętość 17,00 m, długość 12,06 m, wysokość 5,33 m, powierzchnia nośna 76,40 m.kw. Masa własna 2919 kg (bis), 2790 kg (ter), masa użyteczna 1381 kg (bis), 1380 kg (ter), masa całkowita 4300 kg (bis), 4170 kg (ter). Prędkość maksymalna 200 km/h (bis) 205 km/h (ter), prędkośc przelotowa 175 km/h (bis), 180 km/h (ter), prędkość wznoszenia 3,5 m/s (bis), 3,8 m/s (ter), pułap 4000 m (bis), 4200 m (ter), zasięg 800 km.
Żródła.
Tomasz J. Kowalski „Godło i barwa w lotnictwie polskim 1918-39” WKiŁ 1981.
Jerzy B. Cynk „Siły lotnicze Polski i Niemiec wrzesień 1939” WKiŁ 1989.
Andrzej Morgała „Samoloty w polskim lotnictwie morskim” WKiŁ 1985.
Jerzy Pawlak „Polskie eskadry w latach 1918-1939”.
Mariusz Konarski, Andrzej Olejko „Polskie lotnictwo morskie 1920-56”. wyd. AJ-PRESS 1998.
Czasopisma.
Lotnictwo 4/2008 wyd. Magnum X.
Internet.
www.odkrywca-online.com/
www.ebay.pl/
www.tnn.pl/pm,802.html
www.wikipedia.pl
[1]Jerzy Dąbrowski w tym czasie nie posiadał tytułu inżyniera, ze względów materialnych rozpoczął pracę w wytwórni Plage i Laśkiewicz, a pożniej w PZL, już w 1940 planował złożyć egzamin inżynierski lecz przeszkodziła mu w tym zamiarze wojna, ostateczne dyplom inżyniera otrzymał w 1947 roku w Londynie chociaż juz przed wojną wnioskowano o nadanie mu takiego tytułu za zasługi dla przemysłu lotniczego – przypis autora.
[2]Przyczyn takiej sytuacji było kilka m.in starzejący się sprzęt, którego sukcesywnie nie wymieniano, z tego powodu dochodziło również do katastrof – przypis autora.
[3]Projekty te nie zostały zrealizowane z różnych przyczyn m.in. finansowych i konstrukcyjnych, samoloty te nie były konstrukcjami perspektywistycznymi – przypis autora.
[4]A. Olejko „Wodnosamoloty typu R w polskim lotnictwie morskim”. Lotnictwo 4/2008 wyd. Magnum X.